© geoastrolog (რამაზ გიგაური)შუასაუკუნეებში ბაღდადის ასტროლოგიურ აკადემიაში თბილისელი არაბებიც სწავლობდნენ
მუსულმანურ სამყაროში ასტროლოგიის შესახებ პირველად მეშვიდე საუკუნის პირველ ნახევარში შეიტყვეს. ეს ის პერიოდია, როდესაც არაბებმა თანდათან დაიპყრეს სხვა და სხვა ქვეყნები და ისინი იმ განათლებას დაეწაფნენ, რომლებიც მათ მზად დახვდათ. 762 წელს ხალიფა აბუ-ჯაფარ ალ-მანსურმა ქალაქი ბაღდადი დააარსა, რომელიც სატახტო ქალაქის გარდა, სამეცნიერო ცენტრა გადაიქცა. ალ-მანსურის შვილიშვილმა ჰარუნ ალ-რაშიდმა სამასი მეცნიერი გააგზავნა ბერძნული ხელნაწერების შეგროვებისთვისა და შესწავლისთვის, ბაღდადში უამრავი სამეცნიერო მასალა დაგროვდა. ხალიფა ალ-მამუნმა დამარცხებული ბიზანტიის კეისარს, მიხეილ მეორეს 823 წლის საზავო ხელსეკრულებაში სპეციალური მუხლი შეატანინა, სადაც მითითებული იყო, რომ იმპერატორს ხალიფასთვის უნდა მიეცა ბერძნული ხელნაწერები ან ამ ხელნაწერების ასლები. 827 წელს იმავე ხალიფას ალ-მამუნის ბრძანებით გადათარგმნეს კლაუდიუს პტოლემეოსის ასტრონომიული ნაშრომი "ათემატიკოს სინტაქსის", რომელსაც არაბულად "ალმაგესტი" უწოდეს და ასევე გადათარგმნეს პტოლემეოსის ოთხნაწილიანი ასტროლოგიური ტრაქტატი "ტეტრაბიბლოსი".
არაბების ასტროლოგიური ცოდნა იხვეწებოდა ფართოვდებოდა, აღსანიშნავია, რომ არაბებს ასევე ჰქონდათ ინდური ასტროლოგიური ტრაქტატები, მათ შორის ცნობილი ინდური ასტრონომიულ-ასტროლოგიური ტრაქტატი "სინდთატასი". არაბებმა მალე ასტრონოომისა და ასტროლოგიის ცოდნაში თვით ბერძნებსაც კი აჯობეს.
პირველი ასტროლოგიური აკადემია ბაღდადში 777 წელს დაარსდა ებრაელი ასტროლოგის იაკობ ბენ თარიკის მიერ. ამ აკადემიაში მოღვაწეობდა ცნობილი ასტრონომი, ასტროლოგი და ფილოსოფოსი აბუ მაშარი, რომელიც ისლამური (არაბული) ასტროლოგიის მამად ითვლება და მას არაბები იგივე პატივს მიაგებენ, როგორსაც, ევროპელები კლაუდიუს პტოლემეოსს. აბუ მაშარმა ბერძნულიდან, სირიულიდან, ფეჰლეურიდან და სანსკრიტიდან არაბულ ენაზე თარგმნა 200-ზე მეტი ასტროლოგიური ტრაქტატი. აღსანიშნავია, რომ პტოლემეოსის ნაშრომები შემდგომში ლათინურად სწორედ აბუ მაშარის ნათარგმნი ტრაქტებიდან თარგმნეს, იქიდან გამომდინარე, რომ ორიგინალები დაკარგული იყო.
ამ აკადემიაში სასწავლებლად სხვა და სხვა ქვეყნებიდან ჩადიოდნენ და რაც არ უნდა პარადოქოსულად ჟღერდეს, ამ აკადემიაში ჩადიოდნენ საქართველოდანაც (თუმცა უმეტესად არაბი ეროვნების ადამიანები). ისტორიამ შემოინახა ერთ-ერთი მათგანის სახელი – ასტროლოგი ატ-თიფლისი. სწორედ ასე მოიხსენიება იგი. ამ ასტროლოგის სრული სახელი იყო ქამალ ად-დინ აბუ-ფადლ ხუბაიშ იბნ მუჰამედი (1100 – 1230 წ. წ.). იგი ასტროლოგიურ ცოდნასთან ერთად, მედიცინისაც საკმაოდ კარგად ფლობდა და საკმაოდ კარგი ექიმი იყო. ატ-ტიფლისი ჯერ თბილისში მოღვაწეობდა და მას შემდეგ, რაც დავით აღმაშენებლმა თბილისი აიღო და არაბებისგან გაათავისუფლა, იგი უკვე ღრმად მოხუცებული იყო, კონიის სასულთანოში გადავიდა და იქვე გარდაიცვალა. მას დარჩა საკმაოდ ბევრი ნაშრომი ასტროლოგიის, მედცინისა და გრამატიკის შესახებ (მათ შორის "შესავალი ვარსკვლავთა მეცნიერებაში", "ვარკვლავთა განხილვა" და ა. შ.).
ბაღდადი დიდ ხანს რჩებოდა მეცნიერთა, განსაკუთრებით ასტრონომ-ასტროლოგთა მექად, სანამ 1258 წელს ჩინგზიხანის შვილიშვილმა ხულაგუს ლაშქარმა (სადაც მოწინავე მეომრებად ქართველები იბრძოდნენ) არ აიღო ქალაქი ბაღდადი და ხალიფა სიცოცხლეს არ გამოასალმა. ხულაგუმ შეკრიბა ყველა მეცნიერი და ურმიის ტბასთან, მარაღაში გადაასახლა, სადაც ობსერვატორიაც დააარსა. თუმცა მეცნიერების ნაწილმა მაინც შეძლო გაქცევა და მათ თავი ესპანეთს შეაფარეს (შემდგომში ამ მეცნიერების მოღვაწეობის შედეგად შეიქმნა ცნობილი მოძღვრება კაბალა).
მუსულმანურ სამყაროში ასტროლოგიის შესახებ პირველად მეშვიდე საუკუნის პირველ ნახევარში შეიტყვეს. ეს ის პერიოდია, როდესაც არაბებმა თანდათან დაიპყრეს სხვა და სხვა ქვეყნები და ისინი იმ განათლებას დაეწაფნენ, რომლებიც მათ მზად დახვდათ. 762 წელს ხალიფა აბუ-ჯაფარ ალ-მანსურმა ქალაქი ბაღდადი დააარსა, რომელიც სატახტო ქალაქის გარდა, სამეცნიერო ცენტრა გადაიქცა. ალ-მანსურის შვილიშვილმა ჰარუნ ალ-რაშიდმა სამასი მეცნიერი გააგზავნა ბერძნული ხელნაწერების შეგროვებისთვისა და შესწავლისთვის, ბაღდადში უამრავი სამეცნიერო მასალა დაგროვდა. ხალიფა ალ-მამუნმა დამარცხებული ბიზანტიის კეისარს, მიხეილ მეორეს 823 წლის საზავო ხელსეკრულებაში სპეციალური მუხლი შეატანინა, სადაც მითითებული იყო, რომ იმპერატორს ხალიფასთვის უნდა მიეცა ბერძნული ხელნაწერები ან ამ ხელნაწერების ასლები. 827 წელს იმავე ხალიფას ალ-მამუნის ბრძანებით გადათარგმნეს კლაუდიუს პტოლემეოსის ასტრონომიული ნაშრომი "ათემატიკოს სინტაქსის", რომელსაც არაბულად "ალმაგესტი" უწოდეს და ასევე გადათარგმნეს პტოლემეოსის ოთხნაწილიანი ასტროლოგიური ტრაქტატი "ტეტრაბიბლოსი".
არაბების ასტროლოგიური ცოდნა იხვეწებოდა ფართოვდებოდა, აღსანიშნავია, რომ არაბებს ასევე ჰქონდათ ინდური ასტროლოგიური ტრაქტატები, მათ შორის ცნობილი ინდური ასტრონომიულ-ასტროლოგიური ტრაქტატი "სინდთატასი". არაბებმა მალე ასტრონოომისა და ასტროლოგიის ცოდნაში თვით ბერძნებსაც კი აჯობეს.
პირველი ასტროლოგიური აკადემია ბაღდადში 777 წელს დაარსდა ებრაელი ასტროლოგის იაკობ ბენ თარიკის მიერ. ამ აკადემიაში მოღვაწეობდა ცნობილი ასტრონომი, ასტროლოგი და ფილოსოფოსი აბუ მაშარი, რომელიც ისლამური (არაბული) ასტროლოგიის მამად ითვლება და მას არაბები იგივე პატივს მიაგებენ, როგორსაც, ევროპელები კლაუდიუს პტოლემეოსს. აბუ მაშარმა ბერძნულიდან, სირიულიდან, ფეჰლეურიდან და სანსკრიტიდან არაბულ ენაზე თარგმნა 200-ზე მეტი ასტროლოგიური ტრაქტატი. აღსანიშნავია, რომ პტოლემეოსის ნაშრომები შემდგომში ლათინურად სწორედ აბუ მაშარის ნათარგმნი ტრაქტებიდან თარგმნეს, იქიდან გამომდინარე, რომ ორიგინალები დაკარგული იყო.
ამ აკადემიაში სასწავლებლად სხვა და სხვა ქვეყნებიდან ჩადიოდნენ და რაც არ უნდა პარადოქოსულად ჟღერდეს, ამ აკადემიაში ჩადიოდნენ საქართველოდანაც (თუმცა უმეტესად არაბი ეროვნების ადამიანები). ისტორიამ შემოინახა ერთ-ერთი მათგანის სახელი – ასტროლოგი ატ-თიფლისი. სწორედ ასე მოიხსენიება იგი. ამ ასტროლოგის სრული სახელი იყო ქამალ ად-დინ აბუ-ფადლ ხუბაიშ იბნ მუჰამედი (1100 – 1230 წ. წ.). იგი ასტროლოგიურ ცოდნასთან ერთად, მედიცინისაც საკმაოდ კარგად ფლობდა და საკმაოდ კარგი ექიმი იყო. ატ-ტიფლისი ჯერ თბილისში მოღვაწეობდა და მას შემდეგ, რაც დავით აღმაშენებლმა თბილისი აიღო და არაბებისგან გაათავისუფლა, იგი უკვე ღრმად მოხუცებული იყო, კონიის სასულთანოში გადავიდა და იქვე გარდაიცვალა. მას დარჩა საკმაოდ ბევრი ნაშრომი ასტროლოგიის, მედცინისა და გრამატიკის შესახებ (მათ შორის "შესავალი ვარსკვლავთა მეცნიერებაში", "ვარკვლავთა განხილვა" და ა. შ.).
ბაღდადი დიდ ხანს რჩებოდა მეცნიერთა, განსაკუთრებით ასტრონომ-ასტროლოგთა მექად, სანამ 1258 წელს ჩინგზიხანის შვილიშვილმა ხულაგუს ლაშქარმა (სადაც მოწინავე მეომრებად ქართველები იბრძოდნენ) არ აიღო ქალაქი ბაღდადი და ხალიფა სიცოცხლეს არ გამოასალმა. ხულაგუმ შეკრიბა ყველა მეცნიერი და ურმიის ტბასთან, მარაღაში გადაასახლა, სადაც ობსერვატორიაც დააარსა. თუმცა მეცნიერების ნაწილმა მაინც შეძლო გაქცევა და მათ თავი ესპანეთს შეაფარეს (შემდგომში ამ მეცნიერების მოღვაწეობის შედეგად შეიქმნა ცნობილი მოძღვრება კაბალა).
No comments:
Post a Comment