კარლოს კასტანედა

© geoastrolog (რამაზ გიგაური)

კასტანედას მაგიური ხიბლი

"რაც უფრო მეტი იციან გარშემომყოფებმა,
თუ რას წარმოადგენთ
და რას უნდა ელოდონ თქვენგან,
მით უფრო მეტად იზღუდება თქვენი თავისუფლება".

კარლოს კასტანედა

ამერიკელი მწერალი, ანთროპოლოგი, ეთნოგრაფი, ეზოთერიკოსი და მისტიკოსი კარლოს კასტანედა დაიბადა 1925 წლის 25 დეკემბერს, პერუში, ქალაქ კახამარკაში (თუმცა არსებობს მისი დაბადების თარიღისა და ადგილის სხვა ვერსიებიც).
კასტანედას თავდაპირველი გვარი იყო არანია, რომელიც პორტუგალიურად ობობას ნიშნავს, თუმცა 1959 წელს, როდესაც მან ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეობა მიიღო, მან დედის გვარი კასტანედა აიღო.
პატარა კარლოსი როდესაც დაიბადა, მამამისი ჩვიდმეტი, დედა კი თხითმეტი წლის იყო, ამიტომ, გასაზრდელად ის დეიდას გადასცეს. როდესაც კარლოსი ექვსი წლის იყო, მისი გამზრდელი დეიდა გარდაიცვალა და ის ბუენოს-აირესში ინტერნატში გააგზავნეს. ამის შემდეგ ის აღმოჩნდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, კალიფორნიაში, სადაც მან დაამთავრა სკოლა და გაემგზავრა მილანში (იტალია), ხელოვნების აკადემიაში სწავლის გასაგრძელებლად.
1955-59 წლებში ის ლოს-ანჟელესში დადიოდა ლიტერატურის, ჟურნალისტიკის და ფსიქოლოგიის კურსებზე. ამავე პერიოდში მუშაობდა ფსიქოანალიტიკოსთან თანაშემწედ. 1959 წელს მან მიიღო ამერიკის მოქალაქეობა და აიღო დედის გვარი კასტანედა. ამის შემდეგ მან ჩააბარა კალიფორნიის უნივერისტეტში. 1960 წლის იანვარში მან ცოლად შეირთო მარგარეტ რანიანი, თუმცა იმავე წლის ივლისში ისინი დაშორდნენ.
1960 წელს კასტანედა გაემგზავრა ჩრდილოეთ ამერიკის ინდიელებში სამკურნალო მცენარეებზე სტატიის დასაწერად. თუმცა ამ სტატიის ნაცვლად... 1968 წელს გამოვიდა კასტანედას პირველი წიგნი "დონ ხუანის სწავლება: ინდიელი იაკების ცოდნის გზა", რისთვისაც მას უნივერსიტეტში მაგისტრის წოდება მიანიჭეს. წიგნი გამოცემისთანავე ბესტსელერად იქცა (პირველივე წელს რამოდენიმე მილიონი ცალი გაიყიდა). წიგნში მოთხრობილია კასტანედას შეხვედრა იაკების ტომის ინდიელ ხუან მატუსასთან. წიგნი შედგება ორი ნაწილისგან – "სწავლება" და "სტრუქტურული ანალიზი", მასში გადმოცემულია ტოლტეკების შამანურ-მაგიური ცოდნა, რომელსაც კასტანედას ხუან მატუსა, იგივე დონ ხუანი მოუთხრობს. ამ წიგნმა არა მხოლოდ უბრალოდ მკითხველის ყურადღება მიიქცია, არამედ მეცნიერთა გარკვეული ნაწილის კვლევის საგანიც გახდა, თუმცა ზოგიერთმა მეცნიერმა კასტანედა გააკრიტიკა და მას დონ ხუანის, როგორც პერსონაჟის გამოგონებაც დასწამა.
1973 წელს კასტანედას, რიგით მესამე წიგნისთვის "მოგზაურობა იქსტლანში" უკვე დოქტორის ხარისხი მიენიჭა (მანამდე 1971 წელს გამოვიდა კასტანედას მეორე ნაშრომი – "განცალკევებული რეალობა"). წიგნში გრძელდებოდა ინდიელი შამანების ცოდნის გადმოცემა, სადაც აღწერილი მაგიური რიტუალები, ადამიანში ენერგიის მართვის ხელოვნება და ა. შ.
მიუხედავად იმისა, რომ კასტანედას პოპულარობა მომენტალურად გაიზარდა, ის საკუთარ ცხოვრებას და პიროვნებას მაქსიმალურად ასაიდუმლოებდა – დღესაც კი დიდი იშვიათობაა კასტანედას ფოტოსურათი თუ დიქტოფონზე ჩაწერილი ხმა. მისი ვიდეოგადაღება კი საერთოდ სიკვდილის წინ ძლივს მოხერხდა.
რა თქმა ეს გასაიდუმლოვება მის პოპულარობას კიდევ უფრო ზრდიდა და პრესაში მის შესახებ უამრავი სიყალბე და გამონაგონი იბეჭდებოდა, რამოდენიმე ჟურნალი მისი გარდაცვალებასაც კი იუწყებოდა, თუმცა კასტანედა აბსოლუტურად გულგრილი იყო პრესაში გამოქვეყნებული ჭორების მიმართ.
თუმცა 1973 წელს ჟურნალში "ტაიმი" გამოქვეყნებული სტატიას კარლოს კასტანედას დაბადების, ბავშვობისა და ცხოვრების შესახებ მკვლევარები ხშირად იყენებენ, როგორც კასტანედას ბიოგრაფიულ ცნობებს.
ჟურნალი წერდა, რომ 1951 წელს კალიფორნიაში ჩამოვიდა ვინმე კარლოს სეზარ არანია, რომლის შესახებ ჩანაწერი არსებობდა საემიგრაციო სამსახურში. ეს პიროვნება დაბადებული იყო 1925 წლის 25 დეკემბერს და იგი იყო პერუს მოქალაქე (კასტანედას გადმოცემით კი იგი დაბადებული 1935 წელს, ბრაზილიაში, სან-პაულოსთან ახლოს, ერთ-ერთ სოფელში). შემდგომში გამომდინარე ჟურნალის პოპულარობიდან, კასტანედას შესახებ ბიოგრაფიულ ცნობებს სწორედ ზემოთ ხსენებული სტატიიდან იღებენ ხოლმე და არა თვითონ კასტანედას მიერ გადმოცემულ ცნობებიდან (უნდა ითქვას, რომ ამაშიც არის გარკვეული ლოგიკა).
1977-97 წლებში კასტანედა კიდევ რვა წიგნი გამოსცა და ამ დროს კასტანედა საზოგადოებასთან მხოლოდ შუამავლების მეშვეობით კონტაქტობდა. მან შეკრიბა თანამოაზრეთა მცირერიცხოვანი ჯგუფრი, რომლებსაც დონ ხუანის ცოდნას პრაქტიკულად გადასცემდა. 1990-იანი წლების დასაწყისიდან კასტანედამ უფრო გახსნილი ცხოვრების სტილი აირჩია და მან დაიწყო ლექციების კითხვა ჯერ კალიფორნიის უნივერსიტეტში, შემდგომ კი მთელს აშშ-ში და მექსიკაში.
კარლოს კასტანედა გარდაიცვალა ლოს-ანჯელესში 1998 წლის 27 აპრილს.
კარლოს კასტანედას შემოქმედებამ უდიდესი გავლენა მოახდინა ისეთ მწერლებზე, როგორებიცაა რიჩარდ ბახი ("თოლია, სახელად ჯონათან ლივინგსტონი", "მესიის ჯიბის ცნობარი", "ილუზიები") და პაულო კოელიო ("ალქიმიკოსი", "11 წუთი", "მოგვის დღიური", "მეხუთე მთა"). გარდა ამისა, მისი გავლენა აქვს ასევე ბევრ მწერალსა თუ მუსიკალურ ჯგუფს. 2007 წელს ინგლისურმა სატელევიზიო არხმა BBC კასტანედაზე გადაიღო მხატვრულ-დოკუმენტური ფილმი "ზღაპრები ჯუნგლებიდან".

კარლოს კასტანედას ცნობილი წიგნები:
1968 – დონ ხუანის სწავლება: ინდიელი იაკების ცოდნის გზა
1971 – განცალკევებული რეალობა
1972 – მოგზაურობა იქსტლანში
1974 – ზღაპრები ენერგიაზე
1977 – ენერგიის მეორე რგოლი
1981 – არწივის ძღვენი
1984 – შინაგანი ცეცხლი
1987 – დუმილის ენერგია
1993 – სიზმრის ხელოვნება
1997 – უსასრულობის აქტიური მხარე
1998 – დროის ბორბალი
1990 – მაგიური პასები: ძველი მექსიკის შამანთა პრაქტიკული ცოდნა